Η
Όλγκα Κριστανόβσκαγια ηγείται του Κέντρου μελετών των ελίτ στο
Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Είναι επίτιμη
διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, δόκτωρ κοινωνιολογικών
επιστημών, συγγραφέας του βιβλίου «Ανατομία της ρωσικής ελίτ». Πηγή:
RIA Novosti
Στις συνθήκες της
παγκόσμιας οικονομικής κρίσης όλοι ανησυχούν για το τι μέλλει γενέσθαι. Η
κοινωνιολόγος Όλγκα Κριστανόβσκαγια κατέθεσε την άποψή της όσον αφορά
τα πολιτικά ρίσκα του συστήματος εξουσίας στη Ρωσία.
ΕΡ: Οι δηλώσεις σας διακρίνονται από μια
κινδυνολογία. Τι σας κάνει να πιστεύετε ότι η κατάσταση μπορεί να βγεί εκτός
ελέγχου;
ΑΠ: Θυμηθείτε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Τίποτε δεν προμήνυε ότι θα συμβεί τόσο γρήγορα. Το σύστημα φάνταζε αποδυναμωμένο, αλλά ακόμη ισχυρό. Ίδια είναι η εικόνα και από τις άλλες επαναστάσεις. Ωριμάζουν πολύ καιρό, αλλά η κατάρρευση είναι ταχεία. Παρουσιάζεται το φαινόμενο του ντόμινο, με τα συστατικά στοιχεία του συστήματος να γκρεμίζονται το ένα μετά το άλλο, και τότε η κατάρρευση είναι αδύνατο να εμποδιστεί. Το ερώτημα είναι, τι θα δώσει το έναυσμα.
ΕΡ: Σε συνθήκες αστάθειας αυτό είναι δύσκολο να προβλεφθεί.
ΑΠ: Όχι απολύτως. Η αφορμή μπορεί να είναι τυχαία, αλλά κάποιοι παράγοντες που μπορούν να δώσουν την ώθηση, είναι ορατοί και τώρα. Ο πρώτος, είναι οι εκλογές. Όλες οι επαναστάσεις μέχρι τώρα σχετίζονταν με τις εκλογές. Συνέβη στην Ουκρανία, τη Γεωργία, την Κιργιζία, στον αραβικό κόσμο. Ο δεύτερος, είναι οι ανθρωπογενείς καταστροφές, ιδιαίτερα αν αυτές είναι μεγάλης κλίμακας ή διαδοχικές. Τότε, η αντιπολίτευση θα πείσει τον λαό ότι η κυβέρνηση φέρει την ευθύνη για αυτές. Οι φυσικές καταστροφές, είναι και αυτές ικανές να στρεσάρουν τον πληθυσμό και να αποτελέσουν το έναυσμα. Τέταρτος παράγοντας, είναι οι οικονομικές κρίσεις. Πέμπτος, οι αυθαιρεσίες του δικαστικού συστήματος.
Η πυραμίδα της εξέγερσης
ΕΡ: Ωστόσο, όλα τα κοινωνικά στρώματα προτιμούν τη διατήρηση του status quo.
ΑΠ: Η αντίδραση έχει το σχήμα πυραμίδας. Στην κορυφή βρίσκονται εκείνοι που θα ήθελαν να αποκτήσουν εξουσία, δηλαδή οι επαναστάτες πολιτικοί. Παρακάτω βρίσκονται οι φανατικοί υποστηρικτές τους, η απελπισμένη νεολαία. Ακόμη πιο κάτω είναι οι ακτιβιστές, και μετά οι συμπαθούντες, κυρίως οι διανοούμενοι και οι φοιτητές. Ενώ στη βάση της πυραμίδας βρίσκονται τα ευρεία στρώματα των ευάλωτων και φτωχών. Αυτοί δεν έχουν ακόμη ενσωματωθεί στις αντιδράσεις διαμαρτυρίας.
ΕΡ: Ποιούς λόγους έχει όμως να βγει ένα τέτοιο τεράστιο πλήθος στους δρόμους;
ΑΠ: Οι λόγοι για την ώρα είναι λίγοι. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι διαδηλωτές δεν είναι ικανοί να προσελκύσουν τα κατώτερα στρώματα. Είναι κάτι που υπό ορισμένες συνθήκες μπορούν πετύχουν και τότε ο κίνδυνος θα είναι υπαρκτός! Το πλήθος δεν το διακρίνει ο ορθολογισμός και ενεργεί αυθόρμητα. Σε αυτή την περίπτωση όμως πρόκειται για κατευθυνόμενο αυθορμητισμό, διότι το πλήθος καθοδηγείται ιδεολογικά από κάποιους ηγέτες. Η ριζοσπαστική δράση προϋποθέτει την ύπαρξη δομής, ομάδες κρούσης, χρήματα, μέσα επικοινωνίας, δίκτυο. Όλα αυτά υπάρχουν ήδη, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Λείπει μόνο το έναυσμα.
ΕΡ: Αν κάποιος ξαφνικά θελήσει να περάσει στη δράση, η εξουσία είναι πολύ πιο ισχυρή ώστε να καταστείλει τις προσπάθειές του.
ΑΠ: Η κυβέρνηση πάντοτε έχει περισσότερη ισχύ και περισσότερα μέσα. Με αυτό το σκεπτικό όμως δεν θα μπορούσε να σημειωθεί καμία επανάσταση, αλλά αυτές ωστόσο συμβαίνουν. Στην ίδια την εξουσία προκαλούνται ρωγμές, οι οποίες υπό την επίδραση των διαδηλώσεων γίνονται βαθύτερες, και στη συνέχεια οδηγούν την κατάσταση εκτός ελέγχου. Στην πραγματικότητα, ρωγμές υπάρχουν. Βλέπω ενδείξεις χαλάρωσης της υποταγής στο σύστημα ιεραρχίας και διαίρεση των ελίτ.
Τεκτονικές μετατοπίσεις στο ρωσικό σύστημα
ΕΡ: Σχετικά με τι ή με ποιόν συμβαίνει αυτή η διαίρεση;
ΑΠ: Στη διάρκεια της προεδρίας του ο Ντμίτρι Μεντβέντιεφ είχε αρχίσει την ανανέωση της ελίτ. Αν και η ελίτ του Πούτιν διαθέτει σαφώς τον μέσο όρο ηλικίας που αντιστοιχεί στα διεθνή πρότυπα, δηλαδή 54 ετών, τα πρόσωπα που διόρισε ο Μεντβέντιεφ στη δημόσια υπηρεσία ήταν κατά 15 χρόνια νεότερα από τους προκατόχους τους. Η νέα γενιά έχει κάνει την παλαιά να νιώθει καυτή την ανάσα της και αποβλέπει στην κατάληψη των θέσεων της τελευταίας. Αυτό δεν θα μπορούσε παρά να προκαλέσει εκνευρισμό σε ένα τμήμα της πολιτικής τάξης. Άρχισε να προκαλείται ένα χάσμα γενεών. Η δεύτερη διαίρεση είναι η σύσταση δύο κέντρων εξουσίας. Οι ρωγμές έφτασαν σε διοικητικό επίπεδο. Ακολούθως, η πολιτική μεταρρύθμιση που αφορά την επιστροφή του συστήματος εκλογής για τους περιφερειάρχες. Το σύστημα δεν μπορεί πλέον να εγγυηθεί τη νίκη στα πρόσωπα εμπιστοσύνης του. Και εφόσον συμβαίνει αυτό, αλλάζουν και οι συμφωνίες στο εσωτερικό των ελίτ. Εμπιστοσύνη με αντάλλαγμα εγγυήσεις. Αυτό σημαίνει ότι στο πολιτικό μας σύστημα έχουν ξεκινήσει τεκτονικές μετατοπίσεις.
ΕΡ: Για την ώρα λαμβάνονται μέτρα «καταστολής και πρόληψης».
ΑΠ: Είναι ανάγκη να καθησυχάσουμε τον κόσμο. Ένας ισχυρός ηγέτης, θα επαναφέρει τη σιγουριά στις ελίτ. Κάποιους θα τιμωρήσει, κάποιους θα στηρίξει, και κάποιους άλλους θα τους βοηθήσει. Τον τρόπο που πρέπει να αντιμετωπιστούν τα ριζοσπαστικά στοιχεία, τον γνωρίζουν οι αρχές ασφαλείας. Παραμένει όμως το ερώτημα: Και μετά τι; Τα προβλήματα που προκαλούν τις αντιδράσεις διαμαρτυρίας παραμένουν. Πρέπει να εκσυγχρονιστεί εγκαίρως το σύστημα, να γίνει πιο ευέλικτο, να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις. Ο χρόνος είναι λίγος. Διαφορετικά, θα υπάρξει κοινωνική έκρηξη.
http://rbth.gr
ΑΠ: Θυμηθείτε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Τίποτε δεν προμήνυε ότι θα συμβεί τόσο γρήγορα. Το σύστημα φάνταζε αποδυναμωμένο, αλλά ακόμη ισχυρό. Ίδια είναι η εικόνα και από τις άλλες επαναστάσεις. Ωριμάζουν πολύ καιρό, αλλά η κατάρρευση είναι ταχεία. Παρουσιάζεται το φαινόμενο του ντόμινο, με τα συστατικά στοιχεία του συστήματος να γκρεμίζονται το ένα μετά το άλλο, και τότε η κατάρρευση είναι αδύνατο να εμποδιστεί. Το ερώτημα είναι, τι θα δώσει το έναυσμα.
ΕΡ: Σε συνθήκες αστάθειας αυτό είναι δύσκολο να προβλεφθεί.
ΑΠ: Όχι απολύτως. Η αφορμή μπορεί να είναι τυχαία, αλλά κάποιοι παράγοντες που μπορούν να δώσουν την ώθηση, είναι ορατοί και τώρα. Ο πρώτος, είναι οι εκλογές. Όλες οι επαναστάσεις μέχρι τώρα σχετίζονταν με τις εκλογές. Συνέβη στην Ουκρανία, τη Γεωργία, την Κιργιζία, στον αραβικό κόσμο. Ο δεύτερος, είναι οι ανθρωπογενείς καταστροφές, ιδιαίτερα αν αυτές είναι μεγάλης κλίμακας ή διαδοχικές. Τότε, η αντιπολίτευση θα πείσει τον λαό ότι η κυβέρνηση φέρει την ευθύνη για αυτές. Οι φυσικές καταστροφές, είναι και αυτές ικανές να στρεσάρουν τον πληθυσμό και να αποτελέσουν το έναυσμα. Τέταρτος παράγοντας, είναι οι οικονομικές κρίσεις. Πέμπτος, οι αυθαιρεσίες του δικαστικού συστήματος.
Η πυραμίδα της εξέγερσης
ΕΡ: Ωστόσο, όλα τα κοινωνικά στρώματα προτιμούν τη διατήρηση του status quo.
ΑΠ: Η αντίδραση έχει το σχήμα πυραμίδας. Στην κορυφή βρίσκονται εκείνοι που θα ήθελαν να αποκτήσουν εξουσία, δηλαδή οι επαναστάτες πολιτικοί. Παρακάτω βρίσκονται οι φανατικοί υποστηρικτές τους, η απελπισμένη νεολαία. Ακόμη πιο κάτω είναι οι ακτιβιστές, και μετά οι συμπαθούντες, κυρίως οι διανοούμενοι και οι φοιτητές. Ενώ στη βάση της πυραμίδας βρίσκονται τα ευρεία στρώματα των ευάλωτων και φτωχών. Αυτοί δεν έχουν ακόμη ενσωματωθεί στις αντιδράσεις διαμαρτυρίας.
ΕΡ: Ποιούς λόγους έχει όμως να βγει ένα τέτοιο τεράστιο πλήθος στους δρόμους;
ΑΠ: Οι λόγοι για την ώρα είναι λίγοι. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι διαδηλωτές δεν είναι ικανοί να προσελκύσουν τα κατώτερα στρώματα. Είναι κάτι που υπό ορισμένες συνθήκες μπορούν πετύχουν και τότε ο κίνδυνος θα είναι υπαρκτός! Το πλήθος δεν το διακρίνει ο ορθολογισμός και ενεργεί αυθόρμητα. Σε αυτή την περίπτωση όμως πρόκειται για κατευθυνόμενο αυθορμητισμό, διότι το πλήθος καθοδηγείται ιδεολογικά από κάποιους ηγέτες. Η ριζοσπαστική δράση προϋποθέτει την ύπαρξη δομής, ομάδες κρούσης, χρήματα, μέσα επικοινωνίας, δίκτυο. Όλα αυτά υπάρχουν ήδη, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Λείπει μόνο το έναυσμα.
ΕΡ: Αν κάποιος ξαφνικά θελήσει να περάσει στη δράση, η εξουσία είναι πολύ πιο ισχυρή ώστε να καταστείλει τις προσπάθειές του.
ΑΠ: Η κυβέρνηση πάντοτε έχει περισσότερη ισχύ και περισσότερα μέσα. Με αυτό το σκεπτικό όμως δεν θα μπορούσε να σημειωθεί καμία επανάσταση, αλλά αυτές ωστόσο συμβαίνουν. Στην ίδια την εξουσία προκαλούνται ρωγμές, οι οποίες υπό την επίδραση των διαδηλώσεων γίνονται βαθύτερες, και στη συνέχεια οδηγούν την κατάσταση εκτός ελέγχου. Στην πραγματικότητα, ρωγμές υπάρχουν. Βλέπω ενδείξεις χαλάρωσης της υποταγής στο σύστημα ιεραρχίας και διαίρεση των ελίτ.
Τεκτονικές μετατοπίσεις στο ρωσικό σύστημα
ΕΡ: Σχετικά με τι ή με ποιόν συμβαίνει αυτή η διαίρεση;
ΑΠ: Στη διάρκεια της προεδρίας του ο Ντμίτρι Μεντβέντιεφ είχε αρχίσει την ανανέωση της ελίτ. Αν και η ελίτ του Πούτιν διαθέτει σαφώς τον μέσο όρο ηλικίας που αντιστοιχεί στα διεθνή πρότυπα, δηλαδή 54 ετών, τα πρόσωπα που διόρισε ο Μεντβέντιεφ στη δημόσια υπηρεσία ήταν κατά 15 χρόνια νεότερα από τους προκατόχους τους. Η νέα γενιά έχει κάνει την παλαιά να νιώθει καυτή την ανάσα της και αποβλέπει στην κατάληψη των θέσεων της τελευταίας. Αυτό δεν θα μπορούσε παρά να προκαλέσει εκνευρισμό σε ένα τμήμα της πολιτικής τάξης. Άρχισε να προκαλείται ένα χάσμα γενεών. Η δεύτερη διαίρεση είναι η σύσταση δύο κέντρων εξουσίας. Οι ρωγμές έφτασαν σε διοικητικό επίπεδο. Ακολούθως, η πολιτική μεταρρύθμιση που αφορά την επιστροφή του συστήματος εκλογής για τους περιφερειάρχες. Το σύστημα δεν μπορεί πλέον να εγγυηθεί τη νίκη στα πρόσωπα εμπιστοσύνης του. Και εφόσον συμβαίνει αυτό, αλλάζουν και οι συμφωνίες στο εσωτερικό των ελίτ. Εμπιστοσύνη με αντάλλαγμα εγγυήσεις. Αυτό σημαίνει ότι στο πολιτικό μας σύστημα έχουν ξεκινήσει τεκτονικές μετατοπίσεις.
ΕΡ: Για την ώρα λαμβάνονται μέτρα «καταστολής και πρόληψης».
ΑΠ: Είναι ανάγκη να καθησυχάσουμε τον κόσμο. Ένας ισχυρός ηγέτης, θα επαναφέρει τη σιγουριά στις ελίτ. Κάποιους θα τιμωρήσει, κάποιους θα στηρίξει, και κάποιους άλλους θα τους βοηθήσει. Τον τρόπο που πρέπει να αντιμετωπιστούν τα ριζοσπαστικά στοιχεία, τον γνωρίζουν οι αρχές ασφαλείας. Παραμένει όμως το ερώτημα: Και μετά τι; Τα προβλήματα που προκαλούν τις αντιδράσεις διαμαρτυρίας παραμένουν. Πρέπει να εκσυγχρονιστεί εγκαίρως το σύστημα, να γίνει πιο ευέλικτο, να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις. Ο χρόνος είναι λίγος. Διαφορετικά, θα υπάρξει κοινωνική έκρηξη.
http://rbth.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου