Η Μέρκελ στην Κίνα

Η δεύτερη επίσκεψη της Γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ στην Κίνα μέσα σε ένα χρόνο γίνεται εν μέσω δυσοίωνων προβλέψεων για ένα δύσκολο Σεπτέμβρη για την ευρωζώνη. Έχοντας στο νου της αυτές τις ανησυχίες αλλά και την μόνιμη απαισιοδοξία που επικρατεί στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές, η Μέρκελ παίρνει πλέον τολμηρές πολιτικές πρωτοβουλίες στην Γερμανία και το εξωτερικό. Πράγματι, το ταξίδι της στην Κίνα θα πρέπει να εκληφθεί ως μια προσπάθεια να επιβεβαιώσει τον ηγετικό της ρόλο στην ευρωζώνη.

Στην Γερμανία, η Μέρκελ έστειλε πρόσφατα ένα ξεκάθαρο μήνυμα στους επικριτές της που έλεγαν ότι η Γερμανία πρέπει να πληρώσει το τίμημα για τον ηγετικό ρόλο που έχει στην ευρωζώνη. Προειδοποίησε τους συναδέλφους της να μετρούν τα λόγια τους σχετικά με το «Grexit» - την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη - και διαβεβαίωσε τον Έλληνα πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, κατά την επίσκεψή του στην Γερμανία, ότι η χώρα της θα συνεχίσει να υποστηρίζει την συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωζώνη.

Μια τέτοια σκληρή στάση απαιτούσε γενναιότητα, ωστόσο βοήθησε την Μέρκελ να ενδυναμώσει την θέση της εντός συνόρων και εντός ευρωζώνης. Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι η Μέρκελ προτίθεται να δεσμεύσει την Γερμανία στην διάσωση τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και της ευρωζώνης καθώς και ότι θα εργαστεί σκληρά για να πετύχει αυτόν τον στόχο. Εάν τα καταφέρει, θα γίνει η πρώτη μεγάλη ηγετική μορφή της Ευρώπης στον 21ο αιώνα.

Η συγκεκριμένη στάση δείχνει ότι η Μέρκελ εκτιμά ιδιαίτερα την ουσία του επιχειρήματος που διατύπωσε o Φρανσουά Χέισμπουργκ, επικεφαλής του συμβουλίου του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών σε πρόσφατη έκθεση: ένας ομοσπονδιακός οργανισμός δεν διαλύεται λόγω προβλημάτων στην περιφέρεια αλλά λόγω «ανεπάρκειας στην καρδιά του συστήματος». Η Μέρκελ έχει αποδεχτεί την θέση της Γερμανίας - και την ιδέα ότι πρέπει να αναλάβει δράση για να διασώσει την ενότητα του συνόλου.

Η διάσωση της ευρωζώνης (και πιθανώς της ΕΕ) δεν μπορεί να γίνει στην Ελλάδα ή την Φινλανδία, αν δεν μπορεί να γίνει στην Γερμανία. Η δέσμευση της Γερμανίας σε αυτό τον σκοπό είναι ακριβώς αυτό που η Μέρκελ έχει θέσει ως πολιτικό της στόχο για το υπόλοιπο της θητείας της.

Λίγες ώρες αφότου επιβεβαίωσε τον ηγετικό της ρόλο εντός συνόρων, η Μέρκελ ανακοίνωσε την επίσκεψή της στο Πεκίνο. Η επιλογή του χρόνου έχει ιδιαίτερη σημασία: η Μέρκελ πηγαίνει στην Κίνα, την ανερχόμενη παγκόσμια δύναμη, αφότου επιβεβαίωσε την δέσμευσή της να προωθήσει την ευρωζώνη, αν όχι την Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύνολο, ως έναν αξιόπιστο πόλο σε έναν αναδυόμενο πολυπολικό κόσμο.

Αναγνωρίζοντας την αυξανόμενη σημασία της Γερμανίας, ο Πρωθυπουργός της Κίνας Γουέν Τζιαμπάο υποδέχτηκε τον Μάιο μια αντιπροσωπεία Γερμανών μεγαλοεπιχειρηματιών στο Πεκίνο λέγοντας: «Μια πιο δυνατή συνεργασία μεταξύ Κίνας και Γερμανίας είναι καλή για τις δύο χώρες αλλά είναι καλή και για τις σχέσεις μεταξύ Κίνας και ΕΕ και για την ευημερία και την σταθερότητα στον κόσμο. Η στρατηγική διάσταση των σχέσεων Κίνας-Γερμανίας, δεν μπορεί παρά να ενισχυθεί».

Υπάρχουν αρκετές διαστάσεις στις σχέσεις των δύο χωρών. Η Γερμανία χρειάζεται τόσο τις αγορές της Κίνας όσο και τα κεφάλαια που μπορεί να διαθέσει η κυβέρνηση της χώρας για την αγορά γερμανικών και ευρωπαϊκών ομολόγων. Η Γερμανία διαθέτει επίσης περισσότερες από 7.500 επιχειρήσεις στην Κίνα, με ακαθάριστες επενδύσεις (χωρίς αφαίρεση αποσβέσεων) που φτάνουν τα 14,7 δις ευρώ.

Επιπλέον, η Γερμανία έχει προχωρήσει σε πωλήσεις τεχνολογικών προϊόντων στην Κίνα αξίας περίπου 12 δις ευρώ και το διμερές εμπόριο έφτασε τα 135 δις ευρώ το 2011, αντιστοιχώντας στο 30% του συνολικού εμπορίου Κίνας-ΕΕ. Οι δύο χώρες έχουν θέσει ως στόχο για το διμερές εμπόριο τα 223 δις ευρώ έως το 2015.

Το εμπόριο, ωστόσο, δεν είναι το μόνο άμεσο μέλημα που υπάρχει. Πολύ πιο σημαντικό, ειδικά για την Γερμανία, είναι να πειστεί η Κίνα να επενδύσει στα ομόλογά της και να τα κρατήσει στην κατοχή της. Στα μέσα Αυγούστου, στην πρώτη διάλεξη του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών στη Βομβάη, ο Κλάους Ρέγκλινγκ, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, υπογράμμισε την σημασία της ζήτησης ομολόγων του ΕΤΧΣ από την Κίνα και τον ρόλο της Κίνας στην σταθεροποίηση της Ευρωζώνης.

Ο Ρέγκλινγκ αποκάλυψε επίσης ότι υπάρχει πλέον αυξημένος και τακτικός συντονισμός μεταξύ νομισματικών αρχών στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Γερμανία και την Κίνα, επιδεικνύοντας ιδιαίτερη προσοχή στο γεγονός ότι το «παλιό τρίο» δολαρίου, ευρώ και γιεν ίσως έχει αντικατασταθεί πλέον από ένα «καινούριο τρίο» που σχηματίζουν το δολάριο, το ευρώ και το κινεζικό ρενμίνμπί. Ενώ ο Ρέγκλινγκ μίλησε για ένα ανερχόμενο «πολυπολικό νομισματικό σύστημα», οι αναφορές που έκανε υποδείκνυαν ξεκάθαρα την λειτουργία ενός «τριπολικού» συστήματος.

Στα δύο άκρα αυτού του νομισματικού τριγώνου, η ευρωζώνη και η Κίνα έχουν εξασφαλίσει σε γεωπολιτικό επίπεδο την μεταξύ τους υποστήριξη. Οι κ.κ. Χανς Κουντνάνι και Γιόνας Παρέλο-Πλέσνερ από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων βλέπουν ότι η σχέση Κίνας-Γερμανίας θα διαμορφώσει την γενικότερη σχέση Κίνας-ΕΕ. Όπως πολλοί άλλοι στρατηγικοί αναλυτές, ανησυχούν και οι ίδιοι για το αν η Γερμανία, επιδιώκοντας καθαρά βραχυπρόθεσμα οικονομικά συμφέροντα, μπορεί να παραμερίσει μακροπρόθεσμα στρατηγικά συμφέροντα και ανησυχίες σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα περιβαλλοντικά ζητήματα, την ελευθερία του Τύπου και άλλα πολιτικά και γεωπολιτικά θέματα.

Για τον λόγο αυτό, έχει σημασία το γεγονός ότι τα γερμανικά πολιτικά κόμματα έχουν δώσει έμφαση στην ανάγκη που υπάρχει να αναδείξει η Μέρκελ τέτοιου είδους θέματα στις συνομιλίες της με τους Κινέζους ηγέτες. Ωστόσο, το ενδιαφέρον της Μέρκελ επικεντρώνεται ακόμα στο εμπόριο, τις επενδύσεις και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Άλλωστε, αν δεν μπορέσει να ανατρέψει το κλίμα στην ευρωζώνη, η ανοδική εικόνα της στην Γερμανία και την Ευρώπη θα μπορούσε εύκολα να αλλοιωθεί.

Αυτό σημαίνει ότι προκειμένου να διασφαλίσει τον ηγετικό ρόλο της Γερμανίας στην Ευρώπη, και τον δικό της ηγετικό ρόλο στην Γερμανία, η Μέρκελ πρέπει να κινηθεί προς δύο κατευθύνσεις. Χρειάζεται να εξισορροπήσει γεωοικονομικούς αλλά και γεωπολιτικούς παράγοντες - συμφέροντα και οικονομικά μεγέθη - στο πλαίσιο των σχέσεων που προωθεί η Γερμανία με την Κίνα.

* O Σαντζάγια Μπαρού είναι διευθυντής Γεω-Οικονομικών και Στρατηγικής στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS) και συγγραφέας. 

 ΤΟ ΒΗΜΑ/ The Project Syndicate    http://www.tovima.gr