1. Τι ονομάζουμε ψυχή του ανθρώπου;
Ονομάζουμε ψυχή του ανθρώπου το πνεύμα που δημιουργήθηκε με το θείο εμφύσημα, το οποίο εισήλθε μέσα στο σώμα και το ζωοποίησε, και το οποίο έγινε κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση Θεού. Έτσι λοιπόν η ψυχή του ανθρώπου έγινε λογική και νοερά (δηλ. με δύναμη λόγου και νου) ώστε να διευθύνει σκόπιμα και ελεύθερα τις ενέργειες του σώματος.
2. Ποιές είναι οι ιδιότητες της ψυχής;
Οι ιδιότητες της ψυχής είναι οι δυνατότητες που έχει να διανοείται, να διαβουλεύεται, να ορέγεται, να φαντάζεται, να διατίθεται ευάρεστα η δυσάρεστα, να έχει αυτοσυνειδησία και συνείδηση για το τι είναι αγαθό, δίκαιο, αληθινό, καλό, κτλ.
3. Έχει μορφή (είδος) η ψυχή;
Όχι δεν έχει, διότι είναι ασώματη. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λεει τα εξής: «Η ψυχή λοιπόν είναι μια ζωντανή οντότητα (ουσία), απλή (δηλ. όχι σύνθετη) και ασώματη, αθάνατη, λογική και νοερά, ασχημάτιστη, ενωμένη με σώμα το οποίο χρησιμοποιεί σαν όργανο και στο οποίο δίνει ζωή, αὔξηση, αίσθηση και γέννηση. Έχει νου που δεν είναι ξεχωριστός από αυτήν αλλά το πιο καθαρό μέρος της, γιατί όπως είναι ο οφθαλμός στο σώμα έτσι είναι και ο νους στην ψυχή. Η ψυχή είναι επίσης αυτεξούσια (ελεύθερη), θελκτική και ενεργητική, που μετατρέπεται με τη θέλησή της επειδή είναι κτιστή. Όλα αυτά τα έχει η ψυχή από τη φύση της (κατά φύσιν) και τα οφείλει στη χάρη του Δημιουργού της, από την οποία εξαρτάται ως προς το είναι της και ως προς την φύση την οποία έλαβε» (Δαμασκηνός, Ἔκδοσις της Ὀρθοδόξου Πίστεως, ΙΙ, 26).
Ο Μέγας Βασίλειος λεει τα εξής για την ψυχή: Η ψυχή δεν έχει ούτε χρώμα ούτε σχήμα, ούτε περιλαμβάνεται από κάποιο σωματικό χαρακτηριστικό, αλλά γνωρίζεται από τις ενέργειές της.
4. Γιατί ονομάζεται ψυχή το πνεύμα που δημιουργήθηκε από το θείο εμφύσημα;
Ονομάζεται έτσι διότι από τη στιγμή που εισήλθε στο σώμα εκτελεί τη λειτουργία ψυχής. Όσο λοιπόν μένει στο σώμα λέγεται ψυχή, όταν όμως απαλλαχθεί από το σώμα τότε λέγεται πνεύμα. Συνεπώς ψυχή και πνεύμα είναι ένα και το αυτό πράγμα. Ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας λεει, «ψυχικό είναι αυτό που έχουμε στην παρούσα ζωή· πνευματικό είναι εκείνο που θα έχουμε στη μέλλουσα· η ίδια οντότητα θα είναι πνευματική, δηλαδή άφθαρτη» (Ερμηνεία στην Α΄ Κορινθίους, 15:14). Ο Χρυσόστομος λεει το εξής: «Με το θείο εμφύσημα έλαβε το είναι της από το Θεό· όπως λεει η Γραφή, «εμφύσησε ο Θεός στο πρόσωπό του (Αδάμ) πνοή ζωής». Εκείνο λοιπόν το εμφύσημα χάρισε ζωτική ενέργεια σε αυτόν που πλάστηκε από τη γη και μάλιστα αυτό αποτέλεσε τη σύσταση της ουσίας της ψυχής» (Ομιλία εις τὴν Γένεση, 12).
5. Η ψυχή πλάστηκε θνητή ή αθάνατη;
Η ψυχή πλάστηκε αθάνατη· δηλαδή για να ζήσει αιώνια. Για αυτό λεει η Γραφή: «Το χώμα θα επιστρέψει στη γη, όπως ήταν (αρχικά), και το πνεύμα θα επιστρέψει στο Θεό, ο οποίος το έδωσε» (Εκκλησιαστής 12:7)· και «μη φοβηθείτε από εκείνους που θανατώνουν το σώμα, αλλά δεν μπορούν να βλάψουν την ψυχή» (Ματθ. 10:28). [1]
6. Ήταν το θείο εμφύσημα μέρος της θείας ουσίας;
Όχι δεν ήταν. Ο Ωριγένης λεει ότι «αν και λέμε ότι η ψυχή είναι αθάνατη εξ ορισμού, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ομοούσια με τη θεία φύση (Σειρ. Πατ. σ. 47). Οι Μανιχαίοι πίστευαν, ότι η ψυχή είναι μέρος της θείας ουσίας (Φώτιος, Μυριόβιβλος κωδ. 17).
§2. Περί της πρώτης κατοικίας του ανθρώπου
και περί της πρώτης θείας εντολής που του δόθηκε.
7. Τι διδάσκει η Αγία Γραφή περί της πρώτης κατοικίας του ανθρώπου;
Η Αγία Γραφή διδάσκει, ότι «ο Θεός φύτεψε ένα Παράδεισο στην Εδέμ, στην Ανατολή, και τοποθέτησε εκεί τον άνθρωπο τον οποίο έπλασε. Επίσης έκανε ο Θεός να φυτρώσει από τη Γη κάθε είδος δένδρου που ήταν ωραίο στην όψη και καλό ως φαγώσιμο και έβαλε στο κέντρο του Παραδείσου το δένδρο της ζωής και το δένδρο της γνώσης του καλού και του κακού» (Γέν. 2:9).
8. Τι εντολή έδωσε ο Θεός στον Αδάμ όταν τον έβαλε στον Παράδεισο;
Ο Θεός έδωσε στον Αδάμ την εξής εντολή: «από κάθε δένδρο του Παραδείσου μπορείς να κόψεις και να φάγεις. Από το δένδρο όμως της γνώσης του καλού και του κακού δεν θα φάγετε, γιατί την ημέρα που θα φάγετε από αυτό θα πεθάνετε από θάνατο» (Γέν. 2:10).
§3. Περί της πτώσης του ανθρώπου
και της έξωσής του από τον Παράδεισο
9. Τήρησαν την εντολή του Θεού ο Αδάμ και η Εύα;
Όχι, δεν την τήρησαν. Διότι απατήθηκαν από το φίδι, με το οποίο σαν μέσο τους μιλούσε ο διάβολος, και έτσι παρέβηκαν την εντολή του Θεού και έφαγαν από τον απαγορευμένο καρπό.
10. Ποιόν απάτησε το φίδι;
Απάτησε την Εύα, που πρώτη εκείνη έφαγε και έπειτα έδωσε και στον άνδρα της από τον καρπό, επαναλαμβάνοντας σ’ αυτόν τα λόγια του φιδιού και εξηγώντας του την ωραιότητα του καρπού.
11. Τι συνέβη μετά την παράβαση της θείας εντολής;
Μετά την παράβαση της θείας εντολής οι πρωτόπλαστοι έχασαν την αθωότητά τους, και έγιναν αμαρτωλοί και θνητοί, σύμφωνα με τη θεία προειδοποίηση. Έτσι από τους πρωτόπλαστους εισήλθε η αμαρτία στον κόσμο και με μέσο την αμαρτία ο θάνατος, και έτσι πέρασε ο θάνατος σε όλους τους ανθρώπους και εξ αιτίας του όλοι οι άνθρωποι αμάρτησαν (Ρωμ. 5:12).
12. Τι έγινε μετά την αμαρτία των πρωτόπλαστων;
Ο Θεός σπλαχνίστηκε το ανθρώπινο γένος και δεν το καταδίκασε σε αιώνιο ψυχικό θάνατο. Ούτε το άφησε χωρίς το φως της ελπίδας, αλλά υποσχέθηκε να στείλει τον Σωτήρα και ελευθερωτή του. Στη Γένεση διαβάζουμε τι είπε ο Θεός στο διάβολο. «Θα θέσω έχθρα ανάμεσά σου και στη γυναίκα· ανάμεσα στο σπέρμα σου και στο σπέρμα της· αυτός θα σου χτυπήσει την κεφαλή και εσύ θα του χτυπήσεις τη φτέρνα» (Γέν. 3:15).
§4. Περί θανάτου
13. Τι είναι ο θάνατος;
Ο θάνατος είναι η κατάλυση του δεσμού που ενώνει το σώμα με την ψυχή· είναι η διάλυση του σώματος στα χημικά συστατικά του και η είσοδος της ψυχής στην ιδιαίτερη εκείνη κατάσταση που καθορίστηκε γι αυτήν από τον Πλάστη και Κριτή της.
14. Πως εκφράζεται η Αγία Γραφή για το χωρισμό της ψυχής από το σώμα;
Εκφράζεται ως εξής: «το χώμα θα επιστρέψει στη Γη, όπως ήταν, και το πνεύμα θα επιστρέψει στο Θεό ο οποίος το έδωσε» (Εκκλ. 12:7).
15. Με τι εκφράσεις περιγράφεται ο θάνατος στην Αγία Γραφή;
Περιγράφεται με τις εξής εκφράσεις: «αποχώρηση από τον κόσμο τούτο» (Β. Τιμ. 4:6), «πορεία προς τη οδό όλης της γης» (Ιησούς του Ναυή, 23:14), «πρόσθεση των αποθνησκόντων στους πατέρες τους» (Κριτές 2:10), «πρόσθεση του αποθνήσκοντος στο λαό του» (Δευτ. 32:50), «κατάλυση του επίγειου σκηνώματος» (Β Κορ. 5:1), «επιστροφή στη γη» (Εκκλ. 12:7), «ύπνος» (Ιωάν. 11:11), «παράδοση του πνεύματος» (Πράξεις 5:10), «απουσία από το σώμα και παρουσία μπροστά στον Κύριο» (Β Κορ. 5:8), «κοίμηση εν Χριστώ» (Α Θεσ. 4:14).
§5. Περί της μέλλουσας ζωής και της αθανασίας της ψυχής
16. Τι διδάσκει η Εκκλησία για τη μέλλουσα ζωή;
Η Εκκλησία διδάσκει, ότι υπάρχει μέλλουσα ζωή, αιώνια και ατελεύτητη. Για τη μέλλουσα ζωή μιλάει και η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη. Όλη η υπόθεση της Καινής Διαθήκης έχει να κάνει με τη μέλλουσα και αιώνια ζωή του ανθρώπου (Αποκ. 23:11, Ιώβ 19:26-27, Ψαλ. 26:9-11, 17:15, 29:14-15, 73:14, 16, Ησ. 25:8, 26:19, Ωσ. 13:11, Δαν. 12:1, 3, 13).
17. Πώς ονομάζει τη παρούσα ζωή η Αγία Γραφή;
Την ονομάζει προπαιδευτήριο της ψυχής, γιατί η ψυχή ήδη βλέπει αινιγματικά σαν μέσα σε καθρέπτη, όταν όμως απαλλαγεί από το σώμα θα βλέπει πρόσωπο προς πρόσωπο (Α Κορ. 13:10-13). Επίσης την ονομάζει πρόσκαιρη διαμονή, διότι «το πολίτευμα μας βρίσκεται στον ουρανό» (Φιλ. 3:20).
18. Πως ονομάζουν οι Πατέρες της Εκκλησίας την παρούσα ζωή με βάση την Αγία Γραφή;
Την ονομάζουν ξενοδοχείο, παροικία, αποδημία, στάδιο, και άλλα παρόμοια.
19. Τι λεει ο Απόστολος Παύλος για τα παθήματα του επίγειου βίου;
Λεει ότι «τα παθήματα του παρόντος καιρού δεν είναι ισάξια προς τη μέλλουσα δόξα που πρόκειται να αποκαλυφθεί σε μας» (Ρωμ. 8:18).
20. Που στηρίζεται η αθανασία της ψυχής;
Η αθανασία της ψυχής στηρίζεται 1) στη φωνή της συνείδησης, 2) στην έμφυτη έννοια της δικαιοσύνης, 3) στο θρησκευτικό συναίσθημα, 4) στον πόθο του μεγαλύτερου αγαθού, 5) στην έφεση προς την αιώνια ζωή, 6) στην αγάπη για το ωραίο, το καλό και το αληθινό, 7) στην ηθική τελειότητα και 8) στη θεία αποκάλυψη προς τον άνθρωπο. Επίσης στηρίζεται σε ιστορικές και φιλοσοφικές ενδείξεις.[2]
21. Τι είναι συνείδηση;
Συνείδηση είναι μια ενδόμυχη φωνή και έμφυτη γνώση του καλού και του κακού που διδάσκει στον άνθρωπο τη ηθική του υποχρέωση να τηρεί όσα υπαγορεύει ο έμφυτος νόμος που είναι γραμμένος στην καρδιά του, δηλ. στο πνεύμα του. Στη θνητή ψυχή δεν υπάρχει η ανάγκη να έχει συνείδηση. Γιατί ο λόγος είναι και μάταιος και άσκοπος.
22. Τι είναι δικαιοσύνη;
Δικαιοσύνη είναι η αναλλοίωτη φύση του θείου θελήματος που γίνεται γνωστό στον άνθρωπο από τον έμφυτο ηθικό νόμο. Στη θνητή ψυχή η γνώση του αναλλοίωτου θείου θελήματος είναι μάταια και άσκοπη.
23. Τι είναι θρησκευτικό συναίσθημα;
Θρησκευτικό συναίσθημα είναι η ενδιάθετη ορμή για τη λατρεία του Θεού και η αγάπη και αφοσίωση προς το Θεό.
24. Τι είναι ο πόθος του μεγαλύτερου αγαθού;
Ο πόθος του μεγαλύτερου αγαθού είναι η επικοινωνία με το Θεό και η ένωση μαζί του.
25. Τι είναι η έφεση προς την αιώνια ζωή;
Η έφεση προς την αιώνια ζωή είναι η μεταθανάτια προσωπική υπόσταση και επικοινωνία με το Θεό ως το μεγαλύτερο αγαθό το οποίο αγάπησε και πόθησε στην παρούσα ζωή.
26. Τι είναι η αγάπη για το ωραίο, το καλό και το αληθινό;
Η αγάπη για το ωραίο, το καλό και το αληθινό είναι η αγάπη για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Θεού (τα ιδιώματα) και η απόκτησή τους ανάλογα με τις δυνατότητες του ανθρώπου.
27. Τι είναι η ηθική τελειότητα;
Η ηθική τελειότητα είναι η εξομοίωση με το Θεό.
28. Τι είναι η θεία αποκάλυψη;
Η θεία αποκάλυψη είναι ο λόγος του Θεού που πληροφορεί την ψυχή σχετικά με την αθανασία της.
29. Ποια είναι η ιστορική ένδειξη της αθανασίας της ψυχής;
Η ένδειξη αυτή είναι η καθολική μαρτυρία όλων των εθνών της γης για την αθανασία της ψυχής. Η ιστορία μας διδάσκει ότι όλα τα έθνη ανέκαθεν είχαν την ελπίδα ότι η ψυχή παραμένει αθάνατη μετά το θάνατο του ανθρώπου. Η μαρτυρία αυτή της ιστορίας, κατά την οποία οι άνθρωποι κάθε εποχής και κάθε τόπου σε όλα τα έθνη και σε κάθε πολιτισμό δέχονταν την ζωή μετά θάνατο αποτελεί ισχυρή απόδειξη της έμφυτης πληροφορίας στον άνθρωπο περί της αθανασίας της ψυχής του.
30. Ποια είναι η φιλοσοφική ένδειξη;
Η φιλοσοφική ένδειξη είναι η διαβεβαίωση για την αθανασία της ψυχής που παρέχουν τα επιχειρήματα των ανθρώπινων συλλογισμῶν.
31. Πόσα επιχειρήματα μας προσφέρει η φιλοσοφία για την αθανασία της ψυχής;
Η φιλοσοφία μας προσφέρει τρία επιχειρήματα: το μεταφυσικό, το τελεολογικό και το ηθικό.
32. Ποιο είναι το μεταφυσικό επιχείρημα;
Το μεταφυσικό επιχείρημα είναι η ένδειξη της αθανασίας της ψυχής που μας παρέχει η έρευνα των δυνατοτήτων και των χαρακτηριστικών ιδιοτήτων (ιδιωμάτων) της ψυχής. Δηλαδή, το ότι η ψυχή είναι απλή και το ότι η ουσία της είναι άϋλη είναι ενδεικτικά της αθανασίας της ψυχής. Επίσης, η αυτοσυνειδησία, το αυτεξούσιο, η ελεύθερη διανόηση, είναι δυνατότητες που μαρτυρούν ότι η ψυχή ανήκει στον πνευματικό κόσμο. Το ίδιο ισχύει και με την τάση της ψυχής να προσεγγίζει το απειροτέλειο, διότι μαρτυρεί ότι η ψυχή του ανθρώπου ζει και μετά θάνατον, δηλαδή και μετά από τον χωρισμό της από το σώμα.
33. Ποιο είναι το τελεολογικό επιχείρημα;
Το τελεολογικό επιχείρημα είναι το συμπέρασμα που βγαίνει από το επιζητούμενο τέλος (δηλ. το σκοπό) αυτών των ιδιοτήτων και δυνάμεων της ψυχής. Εάν ο άνθρωπος είχε θνητή ψυχή τότε ποιος είναι ο σκοπός όλων αυτών των ιδιοτήτων, δυνάμεων και διαθέσεων της ψυχής του; Το πρόβλημα αυτό επιλύεται μόνο με την παραδοχή της αθανασίας της ψυχής. Χωρίς αυτήν τα φαινόμενα της ζωής του ανθρώπου είναι ένα άλυτο αίνιγμα, και ο αγώνας είναι αγώνας χωρίς νίκη και σπουδή χωρίς τέλος.
34. Ποιο είναι το ηθικό επιχείρημα;
Το ηθικό επιχείρημα είναι το πόρισμα που εξάγεται από τον ηθικό βίο του ανθρώπου.
35. Με ποιο συλλογισμό οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι η ψυχή είναι αθάνατη;
Οδηγούμαστε στο συμπέρασμα αυτό με τον εξής συλλογισμό: Η ψυχή ποθεί και ζητάει το αγαθό για να εκπληρωθεί η μακαριότητά της. Στον παρόντα όμως κόσμο η μακαριότητα είναι τελείως αδύνατη. Επειδή όμως ο πόθος του απώτερου αγαθού εκφράζει και τη δυνατότητα εκπλήρωσής του, έπεται, ότι η ψυχή θα επιτύχει το απώτερο αγαθό μετά τη λήξη της παρούσας ζωής στην αιώνια ζωή, όπου υπάρχει το απώτερο αγαθό και η απόλυτη μακαριότητα. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουμε και με την ηθική τελειότητα στην οποία προσπαθεί να φθάσει η ψυχή. Η ηθική τελείωση εκφράζει πρόοδο προς την απόλυτη τελείωση, αλλά η απόλυτη τελείωση βρίσκεται στην απόλυτη ζωή, και συνεπώς η τελείωση οδηγεί στην απόλυτη ζωή, δηλ. στην αθανασία.
§6. Περί της καταστάσεως της ψυχής μετά θάνατον
36. Που πηγαίνουν οι ψυχές μετά θάνατον;
Οι ψυχές μεταβαίνουν μετά θάνατον σε μια κατάσταση που ονομάζεται μέση κατάσταση, που θα διαρκέσει μέχρι την τελική Κρίση κατά την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού.[3] Στη μέση αυτή κατάσταση οι ψυχές των δικαίων απολαμβάνουν προκαταβολικά κάποια μακαριότητα, ενώ οι ψυχές των αμαρτωλών υφίστανται ποινές ανάλογες με τις αμαρτίες τους. Κατά τον Ωριγένη οι ψυχές που βρίσκονται στη μέση κατάσταση καθαρίζονται με κάποιο πνευματικό πυρ. Η διδασκαλία αυτή για το καθαρτήριο πυρ διαδόθηκε από τον Αυγουστίνο στη Δυτική Εκκλησία και ανυψώθηκε σε δόγμα πίστεως από τον πάπα Γρηγόριο το Μέγα. Στην Ανατολική Εκκλησία ποτέ δεν αναγνωρίστηκε η διδασκαλία αυτή του καθαρτήριου πυρός.
37. Τι λεει η Αγία Γραφή για τη μέση κατάσταση των ψυχών;
Η Παλαιά Διαθήκη χρησιμοποιεί τη λέξη Σεώλ (Sheol) για να περιγράψει γενικά και αόριστα την κατάσταση των κεκοιμημένων, των αγαθών και των πονηρών, δηλ. την περίοδο από το θάνατό μέχρι την ανάστασή τους. Η λέξη αυτή αντιστοιχεί στην ελληνική λέξη Άδης (Ωσηέ 13:14), που δηλώνει κατάσταση γνόφου και κατήφειας και τοποθετείται στα κατώτατα μέρη της γης (Δευτ. 32:22, Αμώς 9:2). Χρησιμοποιείται αντί του τάφου που δέχεται το σώμα μετά θάνατον (Γεν. 37:35, Ιώβ 14:13), αλλά κυρίως για να εκφράσει το τόπο που δέχεται τα πνεύματα όσων πεθαίνουν χωρίς να γίνεται ρητή αναφορά σε διαίρεση μεταξύ δικαίων και πονηρών. Όσον αφορά στους αγαθούς η διαμονή τους στη Σεώλ θεωρείτο μόνον σαν κάποια μέση κατάσταση μεταξύ θανάτου και της ευδαιμονίας της ανάστασης (Ψαλμ. 49:15, Παρ. 9:18, Ησ. 38:10).
[1] Περισσότερα για τη ψυχή διαλαμβάνονται στα συγγράμματα του Αγίου Νεκταρίου, «Υποτυπώσεις περί ανθρώπου», όπου δίδονται εξηγήσεις για την ψυχή και το πνεύμα αλλά και για την αθανασία της ψυχής· επίσης και στη μελέτη του «Περί των Ιερών Μνημοσύνων».
[2] Την αθανασία της ψυχής την κηρύττει η Γραφή, είτε έμμεσα (Γεν. 25:8, 35:29, 49:29, 47:4, Εβρ. 11:13-16 κτλ), είτε άμεσα (Εκκλ. 12:17, Ψαλμ. 3:1, 4:7, 5:15, Ματθ. 10:28, Ιωάν. 12:25, Λουκ. 16:22-23, 23:43, Κορ. 5:1, Εβρ. 13:14, Φιλ. 3:20), αλλά και οι Πατέρες της Εκκλησίας (Ιουστίνος, Προς Διόγνητον 6, Απολ. Α, 17, 18, 63, Περί Αναστάσεως νεκρών 11:13, Αθηναγόρας Πρεσβεία 27, Ειρηναίος Haer. II,34, V,13 Κλήμης, Στρωματείς 5:14, Ευσέβιος, Απόδειξις 3:5, Προπαρασκευή 1:4, Επιφάνιος Αιρέσεις 44:36, Διατ. Αποστόλων 6:11).
[3] Ο `Ορος 18 της Συνόδου των Ιεροσολύμων λέγει τα εξής: Πιστεύουμε ότι οι ψυχές των κεκοιμημένων βρίσκονται ή σε άνεση ή σε οδύνη, ανάλογα με το τι πράξανε· γιατί μόλις χωριστούν από τα σώματά τους, αμέσως εισέρχονται ή σε κατάσταση ευφροσύνης ή λύπης και στεναγμών, ομολογουμένως όμως όχι σε τέλεια απόλαυση ή κατάκριση. Ύστερα βέβαια από την Κοινή Ανάσταση, όταν η ψυχή θα ενωθεί και πάλι με σώμα, ανάλογα με το αν πολιτεύτηκε με καλοσύνη ή πονηρία θα απολαύει η κάθε μια ψυχή την τελειότητα ή της απόλαυσης ή της κατάκρισης όπως είναι φανερό. Εκείνοι που έφθειραν τον εαυτό τους με θανάσιμα πλημμελήματα και δεν έφυγαν από τη ζωή αυτή σε κατάσταση απόγνωσης, αλλά μετανόησαν ενώ ήσαν ακόμη στο σωματικό βίο, χωρίς όμως να πράξουν κανένα καρπό μετάνοιας (δηλ. να χύσουν δάκρυα, να γονυπετήσουν, να συντριβούν με πλήρη συναίσθηση σε προσευχές, και να δείξουν έμπρακτα την αγάπη τους προς το Θεό και τον πλησίον), αυτοί και οι ψυχές τους θα απέλθουν στον Άδη και θα υπομείνουν την ποινή που ταιριάζει στα αμαρτήματα που έπραξαν. Οι ψυχές όμως αυτές θα έχουν την συναίσθηση της απαλλαγής τους από την κατάσταση αυτή. Θα ελευθερωθούν από την άπειρη αγαθότητα του Θεού, δια μέσου των ευχών των ιερέων, τις οποίες προκαλούν οι συγγενείς του καθ’ ενός που έχει αποδημήσει από την παρούσα ζωή. Ιδιαίτερα μεγάλη είναι η δύναμη της αναίμακτης Θυσίας, την οποία ιδιαίτερα προσφέρει ο καθένας μας για τους συγγενείς του και καθημερινά για όλους από κοινού η Καθολική και Αποστολική Εκκλησία. Και φυσικά γνωρίζουμε ότι ο καιρός της απαλλαγής για τον κάθε κεκοιμημένο είναι άγνωστος σε μας. Γνωρίζουμε λοιπόν και πιστεύουμε και δεν έχουμε αμφιβολία ότι ελευθερώνονται οι ψυχές αυτές από τα δεινά πριν γίνει η ανάσταση και η τελική κρίση. (Έκθεσις Ορθοδόξου Πίστεως της εν Ιερουσαλήμ τοπικής Συνόδου εν έτει 1672. Βλ. Γράμματα Αγιωτάτων Πατριαρχών)
http://sapfiros.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου